Hasankeyf, Batman iline bağlı olan tarihi bir ilçedir. İki yakasını Dicle Nehri ayırır ve insanlığın en eski yerleşim yerlerinden biri olarak Mezopotamya bölgesinde yer alır. 1981’de doğal koruma alanı ilan edilmiştir. Ancak Ilısu Barajı’nın su tutması sonucunda tarihi yerleşim 2020 yılı Mayıs ayında sular altında kalmıştır. Hasankeyf, kayalara oyulmuş konutları nedeniyle “Mağaralar Şehri” veya “Kayalar Kenti” olarak da anılır. Tarihi antik döneme kadar dayanmaktadır ve stratejik bir öneme sahiptir. Yerleşim, Yukarı Mezopotamya’dan Anadolu’ya geçiş yolu üzerinde ve Dicle Nehri kenarında kurulmuştur.
HASANKEYF NEDEN SULAR ALTINDA KALDI?
Hasankeyf, Türkiye‘nin Batman ilinde, Dicle Nehri kıyısında yer alan tarihi bir antik kenttir. Binlerce yıllık bir geçmişe sahip olan Hasankeyf, birçok medeniyete ev sahipliği yapmış ve zengin tarihi mirasıyla dikkat çekmiştir. Ancak, 2020 yılında Ilısu Barajı’nın faaliyete geçmesiyle birlikte büyük ölçüde sular altında kalmıştır. İşte Hasankeyf’in tarihi ve sular altında kalış süreci:
Hasankeyf’in Tarihi
Antik Çağ: Hasankeyf, MÖ 10.000’lere kadar uzanan bir yerleşim geçmişine sahiptir. Tarih boyunca Asurlular, Romalılar, Bizanslılar ve Araplar gibi birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Antik dönemde önemli bir ticaret ve kültür merkezi olmuştur. Hasankeyf’in tek bir kurucusu veya yapıcısı yoktur, çünkü bu antik kent, binlerce yıl boyunca çeşitli medeniyetler tarafından inşa edilmiş ve geliştirilmiştir. İlk yerleşimlerin ne zaman ve kimler tarafından yapıldığı tam olarak bilinmemekle birlikte, kentin tarih boyunca farklı medeniyetler tarafından kullanıldığı ve geliştirildiği bilinmektedir.
Orta Çağ: Hasankeyf, 7. yüzyılda Emeviler’in kontrolüne geçti ve İslam dünyasında önemli bir merkez haline geldi. 12. yüzyılda Artuklular döneminde büyük bir gelişme gösterdi ve birçok önemli yapı inşa edildi.
Osmanlı Dönemi: Osmanlı İmparatorluğu döneminde de önemini koruyan Hasankeyf, birçok köprü, kale, cami ve türbe gibi yapılarla zenginleştirildi.
Sular Altında Kalma Süreci
Ilısu Barajı Projesi: Ilısu Barajı, Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) kapsamında, Dicle Nehri üzerinde hidroelektrik enerji üretimi, sulama ve taşkın kontrolü amacıyla inşa edilmiştir. Baraj, 2006 yılında inşaatına başlanan ve 2020 yılında tamamlanan büyük bir mühendislik projesidir.
Tepkiler ve Koruma Çalışmaları: Barajın inşası, hem Türkiye içinde hem de uluslararası alanda büyük tepki çekti. Hasankeyf’in sular altında kalması, bölgedeki tarihi ve kültürel mirasın kaybolmasına neden olacağı için birçok kampanya düzenlendi. Bazı tarihi eserler ve yapılar taşınarak korunmaya çalışıldı, ancak tüm şehri korumak mümkün olmadı.
Su Tutma ve Sonuçlar: 2020 yılında Ilısu Barajı’nın su tutma işlemi başladı ve Hasankeyf’in büyük bir kısmı sular altında kaldı. Bu süreçte bölgedeki halk da yeni yerleşim alanlarına taşındı. Sular altında kalan Hasankeyf, görsel ve kültürel açıdan büyük kayıplar yaşadı, ancak baraj, enerji üretimi ve sulama açısından bölgeye önemli katkılar sağladı.
Sonuç
Hasankeyf, binlerce yıllık tarihi ve kültürel zenginliğiyle büyük bir mirası temsil etmekteydi. Ancak Ilısu Barajı’nın inşasıyla birlikte büyük ölçüde sular altında kalarak fiziki olarak yok oldu. Bu süreç, tarihi ve kültürel mirasın korunması ile modern ihtiyaçlar arasındaki dengeyi yeniden tartışmaya açtı. Hasankeyf’in tarihi önemi ve bu sürecin getirdiği sonuçlar, bölgedeki ve dünya genelindeki tarih ve kültür meraklıları için önemli dersler barındırmaktadır.
